Rok 2016 przyniesie kilka istotnych zmian w PIT. Nowości obejmą nie tylko pracodawców, ale również zwykłych pracowników.
Nowe zasady naliczania podatku dotyczą między innymi 75-procentowej stawki od dochodów nieujawnionych.

Od nowego roku wejdą w życie przepisy, które doprecyzowują, czym są przychody pochodzące ze źródeł nieujawnionych lub te, które nie znajdują żadnego pokrycia w ujawnionych źródłach (czyli na przykład z firmy). Co ważne dla podatników, jeżeli skarbówka uzna, że wydają zdecydowanie więcej niż powinni – zapłacą podatek w wysokości aż 75 procent.

Skąd zmiana? Wszystko ze względu na wyroki Trybunału Konstytucyjnego. TK w kilku orzeczeniach zakwestionował niektóre przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, dotyczące właśnie opodatkowania dochodów nieujawnionych. Trzeba podkreślić, że w dwóch wyrokach Trybunał uznał, że stawka 75 procent podatku jest zgodna z ustawą zasadniczą. W sprawie z 2013 roku sędziowie nie zgodzili się z argumentacją kobiety zgłaszającej wątpliwości – tłumaczyła, że tak wysoka stawka jest w zasadzie konfiskatą majątku, a nie podatkiem.

Trybunał jednocześnie uznał (i w 2013, i w 2014 roku), że zgłaszający uwagi mają rację w innej kwestii – przepisy są na tyle niejasne i niedokładne, że wymagają zmiany. Ministerstwo Finansów uwagi TK wzięł sobie do serca i w znowelizowanej ustawie wprowadziło nową definicję.

Zgodnie z nowelizacją ustawy do definicji nieujawnionych przychodów trafią te ze źródeł ujawnionych (czyli na przykład z firmy) , ale w ocenie skarbówki zbyt wysokie i niemające pokrycia w dokumentach. W definicji pojawia się również nadwyżka wydatków nad przychodami, o ile podatnik nie będzie w stanie wskazać dochodów, z których podejrzane wydatki zostały sfinansowane.

Jednocześnie, jeżeli w trakcie postępowania podatnik postanowi wskazać prawdziwe źródło dochodów – nie będzie ono opodatkowane 75-procentową stawką, a odpowiednią dla konkretnej metody zarobków. Same organy będą też zobowiązane do próbowania ustalenia źródła i wskazania stawki. A to oznacza, że 75-procentowy podatek będzie ostatecznością.

Jak tłumaczą eksperci firmy doradczej EY, celem przepisów jest zachęcenie do uczciwego rozliczania się z państwem. – W przypadku wątpliwości fiskusa, ciężar dowodu spadnie na podatnika – to on będzie musiał przekonać kontrolerów do swojej wersji – tłumaczył Marek Jarocki, dyrektor w dziale doradztwa podatkowego EY na spotkaniu zapowiadającym zmiany PIT.

Jak zwracają uwagę eksperci, wciąż wielu podatników liczy, że dobrym sposobem na uniknięcie opodatkowania jest tłumaczenie, że dochody pochodzą z… nierządu. Dlaczego? Państwo po prostu nie może opodatkować tego typu usług ze względu na obowiązujące przepisy. Kontrolerzy ze skarbówki jednak nie uwierzą tylko na słowo i bardzo często żądają dodatkowych dowodów (rachunków za hotele, danych klientów, dowodów wyjazdu za granicę). Najczęściej tego typu spory lądują w końcu w sądach administracyjnych, które bardzo wnikliwie badają dowody. Przykładowo Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie wskazał, że podatniczka zataiła 50 tysięcy złotych i nie były to wcale pieniądze z prostytucji, od babci oraz od wuja z Anglii. Jak wskazał sąd w wyroku „podatniczka poza twierdzeniem o trudnieniu się nierządem i ogólnymi informacjami odnośnie przykładowych miejsc świadczonych usług nie przedstawiła żadnych dowodów na tą okoliczność”. Poza tym sędziowie zauważyli, że pełniony przez podatnika zawód – nauczyciel – zobowiązuje do moralnych zachowań.

Nowy formularz PIT-11 to problem dla pracodawców

Zmiana przepisów o nieujawnionych dochodach to niejedyna nowość, która czeka na podatników w 2016 roku. – W przyszłym roku pracodawcy wypełniając PIT-11 będą musieli ustalić status rezydencji podatkowej pracownika. W przypadku osób, które przez większość roku pracują poza krajem, konieczne będzie uzyskanie zagranicznego numeru identyfikacyjnego – tłumaczył Marek Jarocki.

Jak podkreślają eksperci to rozwiązanie ma służyć ułatwieniu organom podatkowym wymiany informacji między poszczególnymi krajami i uszczelnianiu bazy podatkowej. Brzmi idealnie dla fiskusa, ale to rodzi pewne problemy dla firm. Jak wskazują eksperci, taka zmiana to w praktyce przerzucenie części obowiązków skarbówki na pracodawców. Skąd mają wiedzieć, jaki status podatkowy mają niektórzy z ich pracowników? Jednocześnie eksperci wskazują, że nowe zasady to w pewnym stopniu „wystawianie” niektórych osób skarbówce.

– Problematyczne może być ustalenie stanu faktycznego w przypadku „łamanej rezydencji podatkowej” oraz urzędu skarbowego, do którego ma trafić deklaracja – ostrzegał Jarocki i wspominał, że część międzynarodowych firm już teraz wysyła do swoich pracowników odpowiednie formularze.

Sprzedajesz papiery wartościowe? Też są zmiany

Zmiany dotkną też posiadaczy papierów wartościowych. Kluczowa – przychód ze sprzedaży akcji i praw do akcji powstanie w momencie przeniesienia ich własności na nabywcę. – Zmiana ta powinna ułatwić rozliczenia z fiskusem w przypadku bardziej skomplikowanych transakcji, czyli na przykład tych z odroczoną płatnością lub na raty – mówił Michał Grzybowski, partner w dziale doradztwa podatkowego EY.

Rząd przyjął we wtorek projekt ustawy o obniżeniu podatku CIT dla małych przedsiębiorców. Od 2017 roku podatek CIT będzie wynosił 15 procent.

– To jest rozwiązanie, które ma dać możliwość małym przedsiębiorcom rozwijania się, budowania kapitału swoich firm, budowania pozycji swoich firm i wreszcie – wypełnienie tej zasady, którą przyjęliśmy w naszym programie gospodarczym, mówiącej o tym, że małe firmy mają stawać się średnimi, średnie – dużymi, a te duże mają – w zamyśle naszego projektu gospodarczego – móc i mieć szansę konkurowania z największymi na rynkach światowych – zaznaczyła premier Szydło.

Poinformowała, że projekt ustawy zostanie w najbliższym czasie skierowany pod obrady Sejmu.
– I mam nadzieję, że Sejm szybko ten projekt przyjmie tak, ażeby mógł zacząć obowiązywać od 1 stycznia 2017. – powiedziała premier.

Obecny na konferencji wiceminister finansów Wiesław Janczyk podkreślił, że małe firmy są obciążone w dużo większym stopniu kosztami zwykłego funkcjonowania niż większe podmioty.
– Nie mogą korzystać z efektu skali, jak robią to duże firmy, korporacje – powiedział.

Zauważył jednocześnie, że obecnie małe firmy skutecznie ubiegają się o wzrost swoich przychodów i skutecznie rywalizują również w eksporcie.
– Chcemy dać im lepsze warunki do funkcjonowania – podkreślił.
Poinformował o oszacowanych kosztach budżetowych obniżenia podatku CIT dla małych firm.
– Wyliczone skutki finansowe po stronie budżetu państwa oszacowaliśmy na kwotę 270 mln – podał.

– Uznaliśmy, że możemy od 1 stycznia przyszłego roku taką regulację obniżającą stawkę podatku CIT z 19 do 15 proc.
wprowadzić, z uwagi na to, że będziemy mieli już zaawansowane działanie zmian systemu podatkowego – dodał wiceminister.

W tym kontekście wymienił m.in. uszczelnianie systemu podatkowego.

– Te ubytki w postaci płaconego podatku będą zrekompensowane właśnie poprzez działanie tamtych regulacji:
zarówno po stronie ubytku nieznacznego dochodu szacowanego na ok. 62 mln zł rocznie w kasie jednostek samorządu terytorialnego, jak i kwoty ok. 200 mln zł rocznie ubytku dochodów z tytułu tej operacji po stronie dochodów budżetu państwa – wymienił.

Niższą daninę zapłacą przedsiębiorcy, których przychód ze sprzedaży brutto nie przekracza 1 miliona 200 tysięcy euro.
Według danych z 2014 roku regulacja może objąć 393 tysiące małych firm.

Zmiana wiąże się z kosztem dla finansów państwa. Rocznie jest to około 270 milionów złotych.
Urzędnicy ministerstwa finansów są przekonani, że ubytek ten będzie uzupełniony dzięki uszczelnieniu systemu podatkowego.

Regulacja może wejść w życie od przyszłego roku.

Poza ściganiem przestępstw związanych z VAT kontrola skarbowa będzie skupiać się na zwalczaniu nadużyć w CIT – poinformował w środę w Sejmie wiceminister finansów Wiesław Jasiński. Wskazał, że inspektorzy skupiają się na kontroli cen transferowych.

Posłowie Łukasz Schreiber i Wojciech Murdzek z PiS pytali o zmiany w kontroli skarbowej wprowadzone po objęciu władzy przez rząd Beaty Szydło. Schreiber mówił m.in., że przed rządem stoi problem bezradności urzędów, bezkarności przestępców i bezsilności państwa, co wynika z raportu NIK na temat luki w VAT.

Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej, wiceminister Wiesław Jasiński zapewnił, że dostrzega konieczność radykalnych zmian, które – według niego – należało przeprowadzić wiele lat temu. Jasiński wyjaśnił, że kontrola skarbowa określiła priorytety w zakresie swoich koniecznych działań.

• Po pierwsze określiliśmy, że nadal konieczne jest zdefiniowanie zorganizowanej przestępczości VAT-owskiej (…), ale także dostrzegamy konieczność zwalczania przestępstw związanych z podatkiem dochodowym od osób prawnych – powiedział. Poinformował, że z tym wiąże się pewien problem; w 2014 r. 86 proc. inspektorów kontroli skarbowej dedykowanych było do walki z przestępstwami w VAT, a zapominano o powiększającej się luce w CIT.

Kolejne na liście wymienionych przez niego priorytetów są: skuteczne karanie i pozbawianie korzyści sprawców przestępstw i wykroczeń skarbowych, rozpowszechnianie i stosowanie technologii informatycznych, optymalizacja wykorzystania zasobów kontroli skarbowej.

Jasiński zapewnił, że zidentyfikowano najważniejsze mechanizmy wyłudzeń VAT. Związane są one z fikcyjnymi fakturami oraz zwrotami podatku dotyczącymi rzekomych dostaw w obrocie wewnątrzwspólnotowym. Temu problemowi poświęcony jest tzw. pakiet paliwowy, nad którym właśnie pracuje Sejm.

• Będziemy to realizowali jeszcze intensywniejszą współpracą kontroli skarbowej i wywiadu skarbowego. Wywiad skarbowy w polskich realiach jest od wielu lat atrapą (…), w tym sensie, że nie realizuje swoich zadań – powiedział wiceminister. Wyjaśnił, że służba ta zatrudnia niewiele ponad 300 pracowników, ma siedem tzw. grup realizacyjnych, urzędnicy muszą ustawiać się w kolejce, by skorzystać z usług jednej spośród tych siedmiu grup.

Zwrócił uwagę na prowadzone kontrole związane ze stosowaniem cen transferowych przez firmy powiązane. Z przedstawionych przez niego informacji wynika, że w pierwszym półroczu tego roku wszczęto 170 kontroli w tym obszarze, co oznacza, że było ich znacznie więcej niż w poprzednich latach, a czynności analityczne są prowadzone w stosunku do 230 podmiotów.

Jasiński podkreślił, że o ponad 20 zwiększono liczbę etatów w UKS w Warszawie dedykowanych temu problemowi, będą też prowadzone kontrole w dużych podmiotach. – Optymalizujemy wykorzystanie zasobów osobowych – powiedział wiceminister. Dodał, że anulował wszystkie regulacje określające wadliwy system motywacyjny. Wskazał, że w 2014 r. dla 16 dyrektorów UKS-ów przeznaczono na nagrody ok. 1 mln zł, a głównym kryterium była wielkość ustalonych uszczupleń podatkowych. – Tylko że z tego budżet państwa nie miał nic – zwrócił uwagę Jasiński. Dodał, że dziś głównym kryterium są wpłaty do budżetu, a nie ustalenia.

Wiceminister poinformował, że zwiększono też liczbę zasobów analitycznych oraz rozwiązano większość centrów kompetencyjnych, których działanie nie przekładało się na wpływy do budżetu.

Mówiąc o wynikach kontroli Jasiński poinformował, że w I kw. tego roku w stosunku do I kw. 2015 r. wpłaty (będące efektem decyzji po kontroli) wzrosły o 39,6 proc., wpłaty wynikające z korekt deklaracji wzrosły o 117 proc., wpłaty z tytułu orzeczonych grzywien i mandatów – o 55,6 proc., zatrzymane nienależne zwroty VAT wzrosły o 98,1 proc., średnie ustalenia na jedną kontrolę wzrosły o 47 proc.

Wiceminister wyjaśnił ponadto, że podmioty, których obroty przekraczają 1 mld zł (to 0,3 proc. zarejestrowanych firm), zapewniają ok. 30 proc. przychodów podatkowych w VAT i blisko 40 proc. przychodów z CIT. – W związku z czym tam należy prowadzić kontrole – określił Jasiński. Dodał, że będą one prowadzone z „częstotliwością, pozwalającą na minimalizację możliwości uniknięcia opodatkowania”, czyli nie rzadziej niż co 5 lat.

Sejm jednogłośnie uchwalił w środę tzw. pakiet paliwowy, który ma „uszczelnić” pobór VAT. Nowela zakłada, że trzeba będzie zapłacić podatek VAT w przypadku wewnątrzwspólnotowego nabycia paliwa, w ciągu 5 dni od momentu sprowadzenia go do Polski.

Za zmianami w kilku ustawach głosowało 434 posłów, nikt nie był przeciw, ani się nie wstrzymał.

Tak zwany pakiet paliwowy (nowelizacje ustaw o VAT i akcyzie, Prawa energetycznego oraz ustawy o zapasach paliw) jest elementem przygotowywanego przez resort finansów całościowego pakietu „uszczelniającego” pobór VAT.

Pakiet ma uszczelnić pobór VAT przy tzw. wewnątrzwspólnotowych nabyciach paliwa i uszczelnić koncesjonowanie obrotu paliwami z zagranicą. Ministerstwo Finansów szacuje, że budżet zyska na tym rozwiązaniu ok. 2,5 mld zł rocznie.

Nowa ustawa ma obowiązywać od 1 sierpnia 2016 r.